Erich Fromm: Η Ανατομια της Ανθρωπινης Καταστροφικοτητας // Μπουκουμανης. [σελ. 517- 528]
«Ο Spinoza στην Ηθικη του ηταν θαρρω ο πρωτος που διατυπωσε την εννοια της ʽʽφυσιολογικηςʼʼ παραφροσυνης:
«Οταν… το απληστο ατομο σκεφτεται μονο τα χρηματα και το φιλοδοξο μονο τη φημη, κανεις δεν τα θεωρει τρελά αλλα μονο ενοχλητικα· συνηθως τα περιφρονουν. Στην πραγματικοτητα ομως η απληστια, η φιλοδοξια κλπ. ειναι μορφες τρελας, αν και συνηθως κανεις δεν τις αντιμετωπιζει σαν ʽασθενειεςʼ»(…)
Οταν οι παθολογικες διαδικασιες αποκτησουν ενα κοινωνικο τυπο, χανουν τον ατομικο τους χαρακτηρα. Το αρρωστο ατομο αισθανεται ανετα οταν συνυπαρχει με αλλα ατομα που πασχουν απο την ιδια ασθενεια. Ολοκληρος ο πολιτισμος στρεφεται σʼαυτο το ειδος της παθολογιας και κανονιζει τα μεσα που την εξυπηρετουν. Αποτελεσμα ειναι οτι το μεσο ατομο δεν αισθανεται την απομονωση που αισθανεται το απολυτα σχιζοφρενες ατομο. Νοιωθει ανετα αναμεσα σʼεκεινους που υποφερουν απο την ιδια παραμορφωση. Στην πραγματικοτητα μονο το υγιες ατομο αισθανεται απομονωμενο μεσα σε μια τρελη κοινωνια, [σε τετοιο βαθμο ωστε] να καταντησει ψυχωσικο.(…)
Ορισα το χαρακτηρα του νεου τυπου ανθρωπου ως ʽεμπορευματικο χαρακτηραʼ (Fromm 1947)(…) Ειναι ενα ιστορικα νεο φαινομενο, προϊον του προηγμενου καπιταλισμου με επικεντρο την αγορα(…) [Αυτος ο τυπος αντιλαμβανεται] τα παντα ως εμπορευματα, οχι μονο τα πραγματα αλλα και τον εαυτο του, την προσωπικοτητα του, τη φυσικη του ενεργεια, τις ικανοτητες του, τα αισθηματα του, ακομα και το χαμογελο του(…)
Ισως θα μπορουσαμε να συμπεριλαβουμε [σʼαυτο τον τυπο χαρακτηρα] ολοκληρο τον πληθυσμο. Ολοι τους προσεγγιζουν τον κοσμο ως αθροισμα πραγματων που πρεπει να γινουν κατανοητα ωστε να χρησιμοποιηθουν αποτελεσματικα.(…) Ο συγχρονος ανθρωπος εχει χασει τη δυνατοτητα της υποκειμενικης εμπειριας και αντιλαμβανεται [τεχνικα και εργαλειακα] τον κοσμο, αποκλειστικα στη βαση των πρακτικων σκοπων του. Θα μπορουσαμε να πουμε οτι τα συναισθηματα εχουν μαραθει [ή] οτι ειναι σχετικα πρωτογονα. Παιρνουν τη μορφη του παθους ― για τη νικη, για να αποδειχτεις ανωτερος απʼτους αλλους, για να καταστρεψεις ― ή της διεγερσης που δινει το σεξ, η ταχυτητα, ο θορυβος [ή η ντοπα].(…)
Ο αλλοτριωμενος κυβερνητικος ανθρωπος(…) απομακρυνει το ενδιαφερον του απο τη ζωη, τα ατομα, τη φυση, τις ιδεες, απο καθε τι το ζωντανο. Μεταμορφωνει ολη τη ζωη σε πραγματα, [ακομα και] τη λογικη, τις αισθησεις, την αγαπη. Η σεξουαλικοτητα γινεται μηχανικη (sex machine) δεξιοτητα [και πορνογραφια]. Τα συναισθηματα ισοπεδωνονται και αντικαθιστανται απο τη συναισθηματολογια. Η χαρα, η εκφραση της ζωης, αντικαθιστααι απο τη ʽδιασκεδασηʼ, τη διεγερση. Ολη η αγαπη που εχει ο ανθρωπος κατευθυνεται προς τις μηχανες, κι ο κοσμος γινεται ενα αθροισμα αψυχων εργαλειων.
Ο μονοδιαστατος ανθρωπος [δινει] την εικονα ενος ηπιου χρονιου σχιζοφρενους… που μονο ποσοτικα διαφερει απο εκεινη που περιγραφουν ο Laing και οι αλλοι μελετωντας τις σχιζογονες οικογενειες(…) Το πιο προφανες γνωρισμα του ειναι η διασπαση σκεψης–συναισθηματος–θελησης [αλλα και] η ταση του να συμπεριφερεται μʼενα στερεοτυπο, μη αυθορμητο τροπο.(…) Ειναι σε τετοιο βαθμο κομματι της μηχανης που εχει κατασκευασει, ωστε οι μηχανες του ειναι αντικειμενο του ναρκισισμου του οσο κι ο εαυτος του.(…)
Μια κοινωνια δεν μπορει να διευθυνθει απο σχιζοφρενεις. Μπορει ωστοσο να διευθυνθει απο ατομα που πασχουν απο σχιζοφρενεια μικρου βαθμου(…)»
Ανυπάκουοι Μαθητές 